Bir sabaha meşhur Van kahvaltısıyla başlayıp, güne Ağrı Dağı’nın bembeyaz görüntüsüyle, Urartu tarihiyle devam etmek gibisi yoktur. Hurriler, Urartular, Asurlular, Persler ve daha fazla medeniyete belli dönemler ev sahipliği yapmış olan Van her yaşayan halktan bünyesine bir parça almıştır. Adını Urartulardan, İshak Paşa Sarayını Osmanlı’dan, Halime Hatun Kümbeti’ni Selçuklu’dan alan ve bunlar gibi birçok esere sahip Van, ülkemizin doğusunda bulunan gizli bir hazine olarak sizleri bekliyor. Tabii ki Van denince akıllara sadece Urartu, İshak Paşa Sarayı gelmemeli. Kışın donup kristallerinin parıltısıyla göz alan, yazın ise rengarenk çiçekleriyle Muradiye Şelalesi; dünyanın en büyük sodalı gölü, ülkemizin ise en büyük gölü olan Van Gölü gibi doğal güzellikleri de sahip bir şehrimiz Van. Yaklaşık 300 yıl Urartulara başkentlik yapmış olan Tuşpa’daki Van Kalesi; filmlerdeki şatoları andıran Hoşap Kalesi bölgenin sembolü haline gelmiş olan iki şah eser. Adı geçen medeniyetler hakkında biraz daha bilgi vermekte fayda var.

Urartular (Urartuca: Biainili), Başkenti Tuşpa (Van) idi. Urartu Devleti en güçlü döneminde (M.Ö. 8.-7. yüzyıl), günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Irak'ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi'ne egemendi.Urartuların kullandığı dil ile Hint-Avrupa dil ailesi (misâl Ermenice, Zazaca, Kürtçe, Farsça) ve Sami dil ailesi (Aramca, Arapça) arasında hiçbir bağ yoktur. Urartuların konuştuğu dil Hurrice ile ayni kola ait olup büyük akrabalık içermekte ve en çok Kuzeydoğu Kafkasya Dil ailesi (Çeçence) ile benzerlik göstermektedir. Ancak akrabalık dereceleri daha kesinlik kazanmamıştır. Ata torun ilişkisinden bahsetmek için henüz çok erkendir. Yaşayan diller arasında en çok ortak kelime Urartuca ile Kuzeydoğu Kafkas dilleri arasındadır, toplam bilinen 350 Urartuca kelime kökünden 169'u.

Yazı olarak kendine özgün bazı karakteristik özellikler gösteren çivi yazısı ve bazı anıtsal yapılarda ise hiyeroglif kullanmışlardır. Urartu Devleti çivi yazısını ve Hitit hiyeroglif yazısını kullanmışlardır. Urartuların devletler arası yazışmalarda Asur dilini sıkça kullandıkları ele geçirilen çivi yazılı kraliyet metinlerinden anlaşılmaktadır. M.Ö. 7. yüzyıla ait olup Kral II. Rusa tarafından bazı idari yazışmalarda kullanılmış tabletler kale içinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Urartuca yazılı tabletler Alman dil bilgini Johannes Friedrich tarafından günümüze tercüme edilmiştir.

Van / Mehr Kapısı (Mağara Tapınağı) anıtındaki yazıta göre Urartuların inandığı, kutsadığı ve adlarına belirli dönemlerde kurban kestiği 79 tanrı, tanrıça ve tanrısal özellik bulunmaktadır. Bunlardan ilk üç sırayı Haldi, Teişeba ve Şivini paylaşır. Haldi - (Eşi Bagbartu / Bagmaştu / Arubani), Urartuların ana tanrısı idi. İsim olarak kökeni M.Ö. 13. yüzyıl Asur yazıtlarına kadar inmektedir. En büyük tapınağı Musaşirin'de idi. Teişeba (fırtına tanrısı) Hurri kökenlidir ve Hititlerde Teşup ile aynı tanrı olmalıdır. Şivini de (Güneş tanrısı) olup Hurri kökenlidir. Hititler'deki Şimegi'nin karşılığıdır. Urartular, büyük merkezlerde tanrıları için kule tipi tapınaklar ve açık alanlardaki kayalara kapı görünümlü kutsal nişler yapmışlardı.